Мăнтарăн чăваш чӗлхи
2023年1月20日付 Сувар
«Мăнтарăн» сăмахпа усă курса эпӗ хамăр чӗлхене пӗртте кӳрентерес теместӗп, ăна питӗ шелленине çеç палăртатăп. Мӗнле кăна нуша-терт курман вăл иртнӗ ӗмӗрсенче, халь вара ăна ЭПИР аватпăр-хуçатпăр-тыллатпăр. Çапах чăваш чӗлхи чӗрӗ-ха. Анчах хăçанччен?
「かわいそうな」という言葉を使って私たちの母語を悲しませるつもりは全くない。それを心から惜しんでいるということだ。チュヴァシ語はこれまであらゆる苦難を経験した。今は私たち自身が滅茶苦茶にしている。それでもチュヴァシ語はまだ生きている。しかし、いつまでだろうか？
Ăсчахсем палăртнă тăрăх, чăваш чӗлхи Çӗр чăмăрӗ çинче чи ваттисенчен пӗри, унпа пилӗк пин çула яхăн усă кураççӗ теççӗ. Ăсчахсемпе тавлашас шухăш çук, анчах ют çӗршывсенчи çынсем чăваш чӗлхине тӗпчени, вӗсем çак тӗллевпе Шупашкара тата чăвашсем йышлă пурăнакан ытти вырăнсене килсе кайни интереслӗ. Японирен те, Англирен те, ытти çӗршывсенчен те килеççӗ. Ӗлӗкхи вилтăпри чулӗсем çинче çырнисем те чăвашла вуланни паллă, вӗсен пӗлтерӗшне руна чӗлхипе çырнă пулсан та чăваш чӗлхи урлă çеç ăнлантарса пама пулать.
研究者らによると、チュヴァシ語は世界最古の言語の一つで、5000年近く使われているという。研究者らと議論するつもりはないが、外国人がチュヴァシ語を研究していること、彼らがそのためにチェボクサルやチュヴァシ人が多く住む他の場所を訪れていることは興味深い。日本からも、イギリスからも、その他の国々からも来ている。昔の墓石に書かれたものもチュヴァシ語で読まれることが分かっており、ルーン文字で書かれているが、その意味はチュヴァシ語を介してのみ理解することができる。
Пурнăç чăнлăхӗ
Çиелтен пăхсан чăваш чӗлхи пӗтесси курăнмасть пекчӗ 20-30 çул каялла, анчах юлашки çулсенче картина питӗ хăвăрт улшăнчӗ. Эпир 2 миллиона яхăн халăхчӗ, Раççейре йышпа 4-мӗш вырăнтаччӗ, Çӗр чăмăрӗ çинче вара 225-мӗш вырăн йышăнаттăмăр (пурӗ 4 пине яхăн халăх тата наци теççӗ). Паян ун пек калама çук, çырав кăтартнă тăрăх, çур миллион çын ытла чакнă пирӗн йыш. Чăвашсен йышӗ сиккипе чакса пырать. Ку вара питӗ хăрушă.
生活の現実
表面的に見れば、20-30年前はチュヴァシ語が消滅するようには見えなかった。しかし近年、状況は急速に変わった。私たちは200万人近い民族だった。ロシアでは4番目だった。世界では225位を占めていた（4000近い民族の中で）。今はそのように言うことはできない。統計によると、私たちの数は50万人以上減った。チュヴァシ人の数は急速に減っている。これは非常に危険だ。
Хаçат-журнал, телевидени-радио чăваш чӗлхине çавăн чухлӗ шкулта вӗрентеççӗ, шкул ачисем хушшинче фестивальсем, уявсем ирттереççӗ тесе пӗлтерсе тăраççӗ-ха пире. Ку япăх мар тейӗпӗр, уявӗсем кирлех. Тӗрӗссипе, тăван чӗлхе чăваш халăхӗн кулленхи пурнăçӗнче тивӗçлӗ вырăн йышăнать-и? Сцена — пӗр япала, кулленхи пурнăç вара пачах урăхла.
新聞・雑誌、テレビ・ラジオはチュヴァシ語がこれほど学校で教えられている、学校で行事や祭りが行われている、と報じている。これは悪くない、祭りは必要だ。しかし実際、母語はチュヴァシ民族の日常生活でしかるべき位置を占めているだろうか？舞台と日常生活は別物だ。
Пурнăç çине темле шанăçлă куçпа пăхсан та паян эп «çапла» теме пултараймастăп. Пурнăç чăнлăхӗ çапла шухăшлама хистет. Ку ыйтăва анлă пăхсан çитменлӗхсем, йăнăшсем, ӗçлесе çитерейменнисем пирӗн енчен туллиех-ха. Çавна пулах ӗнтӗ чăваш чӗлхи вилекен чӗлхе палăрăмӗсене кăтартма пуçларӗ. Тӗлӗнетӗр-и? Тӗлӗнме кирлӗ мар. Чӗлхе хăçан пӗтет? Халăх ытти халăхсемпе пӗтӗмӗшле пурнăçа кӗрсе каяс тесе ют чӗлхесемпе усă курма тытăнсан. Çапла лару-тăру мар-и-ха вара паян? Хулара пурăнакан чăвашсем хăйсен хушшинче вырăсла калаçма тăрăшни çинчен каламăпăр та. Ку çапла. Икӗ пӗртăван е пӗр ял çыннисем те хулара пӗр-пӗринпе вырăсла калаçса «вырăс» пуласшăн, чăваш чӗлхине тиркесшӗн. Чăвашла калаçсан та çуррине яхăн вырăс сăмахӗсем тухаççӗ. Çакă ют чӗлхе çине куçма тăрăшнине пӗлтермест-и вара? Нивушлӗ эпир хамăр тăван чӗлхене çав таранах кураймастпăр-ши? Çак çулпах малалла утсан ăçта пырса тухăпăр? Вилсе пыракан чӗлхесем çинчен çапла калани пур: юлашки тапхăрта унпа хăш-пӗр ушкăн çеç калаçать, уйрăмах ваттисем. Юлашки тапхăрта ачасем шкула кайиччен тăван чӗлхепе калаçма пултараççӗ-ха, малалла вара урăх чӗлхене куçаççӗ.
生活をどんなに良い目で見ても、いま私は「そうだ」と言うことはできない。生活の現実がそのように思わせるのだ。この問題を広く見れば、欠点、誤り、不十分な点が私たちの側に多くある。だからこそ、チュヴァシ語は消滅しつつある言語の兆候を見せ始めた。諸君は驚くだろうか？驚く必要はない。言語はいつなくなるか？民族が他の民族に完全に溶け込もうと、異言語を使い始めたときだ。今はまさにこのような状況ではないだろうか？都市に住むチュヴァシ人たちが互いにロシア語で話していることについては言うまでもない。これはそうだ。兄弟や同じ村の人たちも、街では互いにロシア語で話し、「ロシア人」になりたがり、チュヴァシ語を拒絶したがる。チュヴァシ語で話しても、半分ほどはロシア語の単語が混ざる。これはまさに異言語への移行を表わしているのではないか？本当に私たちは自分たちの母語をこれほどまで見放せるのか？このまま行ったらどこに行きつくのだろうか？死にゆく言語については次のように言われている。末期には一部の集団、特に老人だけが話すようになる。子供たちは入学するまでは母語で話すことができるが、それ以降は他の言語に移行してしまう。
Чăваш чӗлхи пире, чăвашсене, кирлӗ!
Паянхи чăвашсем пирки ун пек те калаймăн. Хуларисем çеç мар, ялта пурăнакан ашшӗ-амăшӗ те ачисене тӳрех вырăсла калаçма хăнăхтарать («чăвашла калаçтарсан садикре, шкулта йывăр пулӗ, института кӗреймӗç»). Малалла — садик. Унта паян йăлтах вырăсла калаçтараççӗ ачасене («шкула хатӗрлетпӗр!»). Шкулта пӗрер сехет чăвашла вӗрентни вара лару-тăрăва ним чухлӗ те улăштараймасть. Ачасем хăйсем хушшинче вырăсла калаçма хăнăхаççӗ ӗнтӗ ку вăхăт тӗлне, тăван чӗлхене вӗсем ют чӗлхене вӗреннӗ пек нушаланса вӗренеççӗ. Çитменнине, йӗри-тавра телевизор, телефон-смартфон, интернет тата ытти. Пурте вырăсла. Çапла эпир, чăвашсем, тăрăшсах «вырăссене» ӳстеретпӗр. Ун пек чăваш ачин нимле патриотла туйăм та пулмӗ, вăл тăван халăхшăн ют çын, чăваш культурине темех усă кӳреймӗ. Çапла чухăнланса пырăпăр. Сăмах май, эпӗ Тутарстанра çуралса ӳснӗ, тăван ялта сакăр класс пӗтернӗ. Чăваш чӗлхи эрнере виçӗ урокчӗ, литература — иккӗ. Пурӗ эрнере пилӗк урок. Вăт çапларах вӗрентмелле тăван чӗлхене.
チュヴァシ語は他でもなく私たちチュヴァシ人に必要なのだ！
今のチュヴァシ人たちについてはそのように言うこともできない。都市部の人だけでなく村に住む親たちも「チュヴァシ語で話すようになると幼稚園や学校で苦労する、大学に入れなくなる」と言って、子供をロシア語に慣れさせている。幼稚園では「学校に行く準備だ」と言って、子供たちにロシア語を話させている。学校で数時間チュヴァシ語が教えられているが、状況は全く変わらない。その頃には子供たちは互いにロシア語で話すことに慣れてしまっている。チュヴァシ語を彼らは外国語を学ぶように苦しみながら学ぶ。そのうえ、周りにはテレビ、スマホ、ネットなどがある。すべてロシア語だ。こうやって私たちチュヴァシ人は、頑張って「ロシア人」を育ててしまっている。そのようなチュヴァシ人の子供にはいかなる民族愛も生まれない。そのような子はチュヴァシ民族にとってよそ者で、チュヴァシ文化にいかなる利益ももたらさない。そうやって私たちは貧しくなっていく。ちなみに、私はタタールスタンで生まれ育った。故郷の村で8年生まで終えた。チュヴァシ語の授業は週3回、チュヴァシ文学の授業は週2回だった。全部で週5回だった。まさにこれくらい母語を教えなければならない。
Чăваш уявӗсем ирттереççӗ терӗмӗр. Ачасем акцентпа чăвашла юрлаççӗ те сцена çинчен ансанах хăйсен хушшинче вырăсла калаçма пуçлаççӗ. Тепӗр япала. Пӗррехинче эпӗ 25 çул каялла Шупашкарта пӗр район ентешлӗхӗн уявӗнче пулнăччӗ. Официаллă пайӗнче чăвашла пӗр сăмах та илтеймерӗм. Калăн, пурте вырăс. Юрри-ташши çеç чăвашла пулчӗ.
チュヴァシの祭りが開催されていると言ったが、子供たちは訛ったチュヴァシ語で歌い、ステージから降りると互いにロシア語で話し始める。（舞台と日常生活は）別物なのだ。かつて私は25年前にチェボクサルで、ある郡の郷友会の祭りに参加した。公式の部分でチュヴァシ語は一言も聞かなかった。まるで全員ロシア人であるかのようだった。歌と踊りだけがチュヴァシのものだった。
Ӗлӗк-авал империсене тунă чухне патшасем сахал йышлă халăхсен (вӗсене вак халăхсем тенӗ) чӗлхисене пӗтерме тăрăшнă. Халӗ вара эпир тăван чӗлхене хамăрах пӗтеретпӗр. Пирӗн ăнланмалла, «вак» халăхсен чӗлхи, ку халăхсен йывăрлăхӗсем тӳре-шарана кирлех мар. Чăваш чӗлхи пире, чăвашсене, кирлӗ! Апла ун шăпишӗн, пуласлăхӗшӗн хамăрăнах тăрăшмалла. Çакăнтан пӗтӗмлетӳ тухать: чăваш чӗлхине килте те, садикре те ăша хывмалла, шкулта та предмет шайӗнче вырăс чӗлхине вӗрентнӗ пекех çине тăрса вӗрентмелле. Шкулта тулли программа пулмалла — 1-мӗш класран пуçласа 11-мӗш класс таранах. Кил, садик, шкул — çаксем ачашăн чӗлхене вӗренес ӗçре православири Сăваплă Троица пек пулмалла. Ку вăчăраран пӗр сыпăкӗ пулмасан тăван чӗлхене туллин алла илме çук. Ячӗшӗн çеç аппаланни вара халăха вилес патне çеç илсе çитерет. Вара çыннисем пулӗç — халăхӗ çук.
昔、帝国の時代に皇帝たちは、少数民族の言語を絶やそうとした。今はと言うと、私たちが自分たちの母語を自分たちで絶やしつつある。私たちは理解しなければならない。少数民族の言語や困難は、政治家たちには必要ない。チュヴァシ語は他でもなく私たちチュヴァシ人に必要なのだ。だからこそ、その運命や未来のためには私たち自身が努力しなければならない。ここから結論が出る。チュヴァシ語を家でも幼稚園でも覚えさせなければならない。学校でもロシア語と同じくらいしっかりと教えなければならない。学校では全学年で（1年生から11年生まで）教えられる教科にしなければならない。家、幼稚園、学校、これらは子供にとって、言語を学ぶことにおいて三位一体のようにならなければならない。この鎖が一つでも欠ければ、母語を完璧に手にすることはできない。行動が形ばかりのものになれば、民族を死に追いやることになる。そうなれば、人々は残っても、民族はなくなってしまうだろう。
＜後略＞
訳者：boltwatts
出典：https://suvargazeta.ru/news/cn-khyparsem/mantaran-cavas-clxi
コメント
コメントを投稿