Шочмо йылмылан шӱмаҥда
2023年6月26日付 Кугарня
Курыкмарий район Йоласал кыдалаш школышто краевед Альберт Фотеевич Смирновын тыршымыж дене 1987 ийыште тоштерым почмо. Тушто ты кундем дене кылдалтше поян материал, фотографий, тӱрлӧ арвер, вургем да молат аралалтыт. Тунемше-влакын лÿмлö еҥ-шамыч нерген шымлымаш пашаштат шагал огыл. 2022 ий годсек тоштерым ты школышто курыкмарий йылмым да литературым, ИКН-ым туныктышо Татьяна Климентьевна Данилова вуйлата.
山地マリ郡ヨラサル中学校に、郷土史研究者アリベルト・スミルノフ氏の尽力で1987年に博物館が開館した。そこではその地域に関する豊富な資料や写真、様々な道具や衣服が保管されている。著名人についての生徒らのエッセイも少なくない。2022年からはその学校で山地マリ語の先生をしているタチヤナ・ダニロワ氏が博物館の館長を務めている。
Сарапай ялыште шочын-кушшо ӱдыр жапше годым шкежат Йоласал кыдалаш школышто шинчымашым поген. Тунамак шочмо йылмылан шӱмаҥын да Йошкар-Олашке пединститутыш туныктышылан тунемаш каяш кумылаҥын. 1992 ийыште дипломым налмек, ты школыш пашашке ÿжыныт. Ынде кумло утла ий Татьяна Климентьевна Йоласал кыдалаш школышто курыкмарий йылмым да литературым туныкта. Пашаж нерген тыгерак каласкалыш:
サラパイ村で生まれ育った彼女は子供の頃、自身もヨラサル中学校で学んだ。その時に母語に夢中になり、教師になることを目指して（マリ・エル共和国の首都）ヨシカルオラの教育大学に入学した。1992年に卒業した後、現在の学校に赴任した。もう30年以上タチヤナさんはヨラサル中学校で山地マリ語・文学を教えている。自身の仕事に就いて彼女は次のように話した。
– Толмо почеш школышто шочмо йылмым да литературым тунемаш кумылан икшыве-влак моткоч шукын улыт ыле. Уроклаште сочиненийым куанен серенна, почеламутым возкалыше-влакат шагал огыл лийыныт, классик-влак нерген каласкалыме годым шинчашт йӱлен. Выпускник-шамыч ты предмет дене экзаменым ятырын сдатлат ыле.
タチヤナさん：「赴任時、学校には母語とその文学を学びたいと思う子供たちがとても多かったです。授業では作文を喜んで書いていましたし、詩を書く子たちも少なからずいました。古典について話しているとき、子供たちの目は輝いていました。最終学年の子たちも、マリ語の試験をほとんどが受けていました。」
Илен-толын, экзаменым кораҥдышт, урок-влаклан жапым шагалемдышт. Ача-ава-влак коклаште «шочмо йылмын кӱлешлыкше кызыт уке» маншат лектыч.
時が進むにつれ、（マリ語の）試験はなくされ、授業時間は減らされてしまいました。親御さんたちの中には「母語の必要性は今やもうない」と言う人もいます。
– Кызыт курыкмарий йылмым школыштыда кузе тунемыда?
記者：現在、山地マリ語を学校でどのように教えていますか？
– Мемнан дене курыкмарий йылме да литератур предмет-влаклан шагат шагалрак ойыралтеш гынат, нуным кугыжаныш йылме семын огыл, а шочмо йылме семынак тунемына. Тыгеже республикысе шагал школлаште тунемыт. Мутат уке, ача-ава-влакын тидын шотышто шонымашышт тӱрлӧ. Но шукынжо йодмашым возымышт годым шочмо йылмымак ойырат. Адакшым тунемшын курыкмарий йылмым тунемаш кумылжо уло але укемат шотыш налына. Но кажне тунемшым кумылаҥдаш тыршена.
タチアナさん：私たちの学校では山地マリ語・文学の科目に割かれる時間は減りましたが、私たちはそれらを国家語としてではなく母語として教えています。このように教えている学校は共和国では少ないです。もちろん、これについて親御さんたちの考えは様々です。ですが、多くは（学校で何語を学ぶかの）申請書を書く際に母語も選択しています。生徒に山地マリ語を学ぶ気持ちがあるかないかも考慮していますが、それぞれの生徒が学びたいと思うように努めています。
– Арняште мыняр шагат марий йылмым тунеммылан ойыралтеш?
記者：週に何時間がマリ語教育に割かれていますか？
– Кажне классыште тӱрлӧ семын. Визымше классыште, мутлан, арняште ныл шагат пуалтеш. Кок шагатым литературлан, кок шагатым грамматикым тунеммылан ойырена. 6-9-ше класслаште кум шагат гына пуалтеш.
タチアナさん：学年によって異なります。例えば5年生では週4時間です。2時間を文学、2時間を文法の学習に充てています。6-9年生では3時間だけです。
– Курыкмарий йылмым тунемаш кумылаҥдаш манын, могай йӧным кучылтыда?
記者：山地マリ語を学びたいと思ってもらうために、どのような方法を用いていますか？
– Йоча-влакын кумылыштым савыраш кызыт куштылгыжак огыл. Илышыш тӱрлӧ техникын шыҥдаралтмыжлан кӧра кызыт икшыве-влак ожнысо деч чот ойыртемалтыт. Туге гынат, ятыр ий йоча-влак дене пашам ыштен, шукылан тунемат. Нуно модаш йӧратат. Сандене уроклам южгунам модмаш йӧн дене эртарем. Мутлан, «С» буква гыч тӱҥалше курыкмарий мут-влакым кӧ эн шуко пала манын йодам. Тыгодым мутын значенийжым, мом ончыктымыжым умылтараш йодам. Тидын дене уроклаште эре модман веле ынем ман, южгунамже тудат пайдам ыштен кертеш. Мутат уке, икшыве-влак деч пеҥгыдын йодын моштыман, кӱлеш годым чоткыдо койышымат ончыктыман. Уке гын мӧҥгысӧ пашам ышташ, уроклаште чолгалыкым ончыкташ кумылышт йомеш. А тунемше-влаклан тыгай койыш келшыше огыл.
タチヤナさん：「子供たちの気持ちを変えるのは今簡単ではありません。生活に様々な技術が浸透したことにより、今の子供たちは以前とはかなり違います。それでも、長年子どもたちと関わる仕事をすると、多くのことを学びます。彼らは遊ぶのが好きです。ですので、授業を時々ゲーム方式で行います。例えば、Sで始まる山地マリ語の単語を誰が一番たくさん知っていますかと尋ねます。その際、単語の意味を、何を表わしているかを説明するよう指示します。授業でいつもこれで遊ぶべきとは言いませんが、時々それも役に立ちます。もちろん、子供たちにしっかり（やるべきことをやるように）求めなければなりません、必要な時は厳しい態度も見せなければなりません。そうでないと、宿題をしたり、授業で積極性を見せたりする気持ちがなくなってしまいます。生徒たちにそのような態度はふさわしくありません。」
– Ончыч сочиненийым возаш, почеламутым сераш кумылан-влак ятырын лийыныт манын ойлышда. Кызыт тидын шотышто кузерак?
記者：「先ほど、作文や詩を書くのが好きな子たちがたくさんいたとおっしゃいましたね。今はどうですか？」
– Чаманен каласыман, шагал икшыве ты пашалан шӱман. Курыкмарла мутланен да умылен моштымыштланат, очыни, кызыт йывыртыман. Но мый ӱшанем, шочмо йылме ончычсо семынак виян лиеш.
タチヤナさん：「残念ながら、それが好きな子は少ないです。彼らが山地マリ語で話し、理解できるだけでも今は喜ばなければならないでしょう。しかし私は、母語が以前のように活力を取り戻すと信じています。」
＜後略＞
訳者注：山地マリ語はマリ語の方言。主にマリ・エル共和国の南西部で話される。話者数は約2万人（2010年）。
私が初めて山地マリ語を耳にしたのは二年ほど前、YouTubeでMari El Radioを聞いていたら「カラック・マール・ツェーシ」というアナウンスが聞こえ、画面のテロップを手掛かりに調べてみたら「山地マリの時間」を意味することがわかりました。とにかく、子供がしゃべることがいちばん重要ですね。ロシアの民族区域の番組を見ていると、大人は民族語を話していて子供はロシア語を話している光景に時折ぶつかり、悲しい感じがします。
返信削除