【チュヴァシ語コラム】村から消えゆくチュヴァシ語

Ăçта-ши эсĕ, Тетĕрпуçĕнчи чăваш чĕлхи?

 

 

2021年12月15日付 Урал сасси

 

 

Манăн пуçа час-часах пĕр шухăш пырса кĕрет «Мӗншӗн-ши ӗлӗкрех пирĕн яла, кÿрше качча килнӗ вырăс, тутар, пушкăрт хӗрӗсем шăкăлтаттарсах чăвашла калаçма вӗреннӗ. Кирлӗ пулсан «сутса яма» та пултарнă. Ачисене те ашшӗн тăван чӗлхине хăнăхма пӗрре те хирӗçлемен, тăрăшсах пӗрле вӗреннӗ».

 

僕の頭には、度々ある考えが浮かぶ。「なぜ昔、僕らの村に嫁ぎに来たロシア人・タタール人・バシキール人の娘はチュヴァシ語で流ちょうに話せるようになったのか、必要であれば（チュヴァシ語で）『言い負かす』こともできたのか、子供たちが父親の母語（チュヴァシ語）に慣れることにも全く反対せず、頑張って一緒に学んだのか」

 

 

Халӗ ӗнтĕ хамăр ялтах çуралса ÿснӗ çамрăксемех хăйсен ачисемпе тăван чăваш чӗлхипе калаçмаççӗ, пӗлнӗ-пӗлмен чӗлхине хуçса, вырăс чӗлхипе пакăлтатаççӗ. Çакă маншăн пысăк çитменлĕх пек туйăнать. Эпир те хамăр тăван чӗлхепе калаçмасан, ачасене те вӗрентмесен, тăван чӗлхе çухаласси шиклентерет.

 

今はもう、村で生まれ育った若い親たちも、自分たちの子供と母語で話していない。あまりできないチュヴァシ語ではなく、ロシア語でしゃべっている。これは僕にとって、大きな欠点のように感じられる。僕らも自分たちの母語で話さなければ、子供たちにも教えなければ、母語が消えるのではないか。

 

 

Çав канăçа паман шухăша сирсе ярас тĕллевпе ялти ача садӗнче ĕçлекен Алена Петрова воспитатель патне васкарăм. Хам пӗчӗккӗ чухне эпир кунта шăкăл-шăкăл чăвашла калаçаттăмăр. Унта пире тӗрлӗрен чăвашла вăйăсем выляма, сăвăсемпе халапсем калама вӗрентетчӗç.

– Халӗ лару-тăру еплерех-ши?– тесе ыйтрăм воспитательтен.

Вăл яланах йăл-кулăпа кĕтсе илекенскер, пуçне пӗксе салхуллăн хуравларӗ:

– Эх, çаплаччĕ те çав. Чăваш сасси ян каятчӗ, валакри çăлкуç пек шăнкăртататчӗ çак пÿлӗмсенче. Халӗ чăвашла пуплекен пӗр ача та юлмарӗ.

– Мӗншӗн-ха апла? – ыйтрăм эпӗ.

– Ялта тутар-пушкăрт ачисем нумайланнă, чăваш чӗпписем юлманпа пӗрех. Вӗсем вара чăвашла мар, хăйсен чӗлхипе те калаçма пӗлмеççӗ. Çитменнине çамрăк мăшăрсем ачисемпе тăван чăваш чӗлхипе калаçманни те витĕм кÿрет, – пӗлтерчӗ Алена Владимировна.

– Эсир хамăр чăваш чӗлхине упраса хăварас тӗлӗшпе мĕнле ĕçсем туса ирттеретĕр? – кăсăклантăм.

– Пирӗн чăваш ялӗнче яланах чăваш чӗлхи янрама тивӗçлӗ, – хăйĕн шухăшне пытармарĕ чăваш хастарӗ. – Кирек мĕнле чӗлхеллӗ çын та çак чăваш ялӗнче пурăнма шут тытнă пулсан, пирӗн йăла-йӗркесене, чӗлхене пӗлсе, хисеплеме тивӗç. Çавăнпа та эпӗ вӗсемпе юриех чăвашла калаçатăп.

Ача садӗнчи шăпăрлансемпе ӗçлекенсем мана пысăк çитӗнÿсем тума сӗнсе ăсатрӗç.

 

この落ち着かない考えを消そうと、僕は村の幼稚園で働くアリョーナ先生のところに行った。小さいとき、僕らはここですらすらとチュヴァシ語を話していた。そこでは僕らに色々なチュヴァシの遊びをしたり、詩や物語を読むのを教えてくれていた。

「今はどんな状況ですか？」と私は先生に聞いた。

彼女はいつも笑顔で迎える人だが、うつむいて、悲しそうに答えた。

「はぁ、（前は）そんな感じでしたね。遠くまで聞こるくらい、部屋ではチュヴァシ語の遊び声が響いていました。今は、チュヴァシ語を話す子は一人も残っていません」

「なぜでしょうか？」と僕は聞いた。

「村ではタタール人やバシキール人の子供が増え、チュヴァシ人の子供はほとんど残っていません。彼らはチュヴァシ語ではなく、自分たちの言語でも話すことができません。さらに、若い夫婦が子供たちとチュヴァシ語で話さないことも影響しています」と、アリョーナ先生は話した。

「先生方はチュヴァシ語を守るために、どんなことをしていますか？」僕は気になり、聞いてみた。

「私たちのチュヴァシの村では、いつもチュヴァシ語が聞こえなければなりません」と、彼女は自身の考えを隠さなかった。「何語を話す人でも、このチュヴァシの村に住もうと思ったなら、私たちの慣習や、言語を知って、尊重しなければなりません。なので、私は彼らとあえてチュヴァシ語を話しています」

幼稚園の園児たちと先生方は、成功を願って、僕を見送ってくれた。

 

 

Малалла шкула çитсе чăваш чӗлхи урокӗсене вӗрентекенсемпе калаçма шут тытрăм. Анчах та хальхи эпидеми саманинче хапхаран та ирттермерӗç. Çавăнпа эпӗ чăваш чӗлхине вӗрентекен Галина Ефремова патне килне кайма шут тытрăм. Малтанах эпӗ ăна хамăн шухăшсемпе паллаштартăм. Вăл манăн ыйтусем çине уççăн хуравларӗ.

Галина Николаевна та чăваш чӗлхинчен çамрăксем вăтаннишӗн пăшăрханать. Ачасем тытăнчăклă калаçма пуçланине, е пачах та чăвашла пӗлменнине систерчӗ.

– Эсир пӗлтӗр шкул пӗтерсе тухса кайнă хыççăн чăваш ачисем юлманпа пӗрех, – пусăрăнчăк кăмăлпа пĕлтерчĕ вĕрентекен. – Кăçал пӗрремӗш класа килнӗ ачасем хушшинче пӗртен-пӗр хӗр – Таисия Тимофеева. Вăл кăмăлтанах уроксенче тăрăшса ӗçлет, кашни чăваш сăмахне каласа ăнланма тăрăшать.

 

次は、学校に行って、チュヴァシ語の授業を担当する先生方と話すことにした。しかし、現在の感染状況では聞き入れられなかった。そのため僕は、チュヴァシ語教師のガリーナ先生の家を訪ねることにした。まず、僕は彼女に自分の考えを伝えた。彼女は、私の質問に快く答えてくれた。

ガリーナ先生も、若者たちがチュヴァシ語を恥じていることを心配している。彼女は、子供たちがどもりながら話し始めたこと、もしくは全くチュヴァシ語ができないことを伝えた。

「あなたたちが去年学校を卒業してから、チュヴァシ人の子供たちはほとんどいません」と、落胆した様子で先生は話した。「今年1年生になった子供たちの中で、一人だけの女の子がタイスィヤさんです。彼女は、心から授業に頑張って取り組んでいて、一つ一つのチュヴァシ語の単語を発音して、理解しようとしています」

 

 

Çавăн пекех манăн ĕнерхи вĕрентекен Çтерлӗпуç районĕнчи чăваш обществин пуçлăхӗ Ирина Петрова чăваш ачисен ашшӗ-амăшӗсене ÿкӗтлесе ăнлантарнине пула виçӗ чăваш ачине тăван вырăс чӗлхинчен чăваш чӗлхине вӗренме куçарма пулăшнине пӗлтерчӗ.

– Шкул ертÿçисем чăваш урокӗсене хӗсмеççӗ-и? – çуралчĕ пуçра ыйту.

– Нихăçан та ун пекки пулман. Ачасене, ашшĕ-амăшӗсене ăнлантармалли, тăван чӗлхене пурин те пӗлмелли, упрамалли çинчен вӗрентсе тăма хушаççӗ, – терĕ Галина Николаевна.

– Халӗ шкулта миçе ача тăван чăваш чӗлхине вӗренет? – вĕçсе иртрĕ пуçра черетлĕ ыйту.

– Пӗлтӗр тăххăрмӗш класс пӗтерсе тухса кайнă хыççăн кăçал питĕ сахал. Пиллӗкӗн çеç, – пулчĕ кĕске хурав.

– Шкулӗпе пурӗ миçе чăваш ачи? – ыйтрăм эпӗ.

Вăл вара мана кăмăлсăррăн кăна:

– Сахалăн, çулсерен сахалланса пыраççӗ чăваш ачисем. Çамрăксем яла юлмасан ача-пăча ăçтан пултăр? Ялтан автобуспа шкула çÿрекен вун тăватă ача хушшинче саккăрăшӗ кăна чăваш, ыттисем тутарсемпе вырăссем.

 

同様に、僕のかつての先生で、郡のチュヴァシ人団体のリーダーであるイリーナさんは、チュヴァシ人の子供の親らを説得し、3人のチュヴァシ人の子供が母語の授業で学ぶ言語をロシア語からチュヴァシ語に替えるのを手伝ったそうだ。

「学校はチュヴァシ語の授業を制限していませんか？」という質問が頭に浮かんだ。

「そのようなことは一度もありませんでした。子供たちに、両親に説明すべきであること、母語を皆が知り、守らなければならないことについて、教え続けるように言われています」とガリーナ先生は言った。

「今、学校では何人の子供が母語としてチュヴァシ語を学んでいますか？」次の質問がすぐに出た。

「去年、9年生が卒業した後、今年はとても少ないです。5人だけです」という短い答えが返ってきた。

「学校全体でチュヴァシ人の子供は何人ですか？」と僕は聞いた。

彼女は僕に残念そうに答えた。

「少ないです。チュヴァシ人の子供たちは年々少なくなっています。若者たちが村に残らなければ、子供は生まれません。村からバスで学校に通う14人の子供のうち、8人だけがチュヴァシ人で、残りはタタール人とロシア人です」

 

 

Ку сăмахсем хыççăн тата та тарăнрах шухăша путрăм. Кам-ха малашне Тетӗрпуç ялӗн ятне çӗклӗ?

 

これらの言葉を聞いた後、僕はさらに深く考えた。これから先、僕らの村の名を、誰が背負っていくのだろうか。

 

 

Константин ПЕТРОВ, ППУн Çтерлĕри филиалĕн студенчĕ.

 コンスタンチン・ペトロフさん（バシキール国立大学ステルリタマク分校の学生）

 

 

訳者：boltwatts

出典：https://ursassi.ru/articles/amr-k-t-pchev-sem/2021-12-15/ta-shi-es-tet-rpu-nchi-ch-vash-ch-lhi-2620180