【タタール語ニュース】オリンピック盛況も 軽視されるタタール語

"Татар теле кухня, урам теле түгел, ул – дәүләт теле!"

2019年4月25日付 Азатлык Радиосы

Казанда берничә көн дәвам иткән Халыкара татар теле олимпиадасы тәмам. Татарстан, Русия төбәкләреннән һәм чит илләрдән килгән 460-лап бала төп приз өчен көч сынашты. Гран-при ияләре барысы да татар теленә игътибарны арттырырга, дәүләт дәрәҗәсенә күтәрергә кирәк диде.

カザンで数日間続いた国際タタール語オリンピックが終わった。タタールスタンやロシアの諸地域、外国から来た460人の子供が優勝を賭けて競った。グランプリ受賞者はみな、タタール語への配慮を増やし、（名ばかりでなく本当の）国家語の地位まで引き上げる必要があると述べた。

Бу – җиденче тапкыр узган бәйге. Аның дәрәҗәсе дә, исеме дә бар. Балалар биредә катнашып чын-чынлап җиңү яуларга хыяллана. Кемдер беренче тапкыр катнаша, кемдер үзен инде берничә мәртәбә сыный. Бу олимпиада Татарстанның элеккеге мәгариф министры Энгел Фәттахов чорында барлыкка килеп киң колач җәйде. Аның идея авторы – ул чактагы министр урынбасары Илдар Мөхәммәтов. Татарстан мәктәпләреннән татар телен куып чыгару белән бергә бу ике түрә дә министрлыктан озатылды.

タタール語オリンピックは今年で7回目を迎えた。権威ある大会であり、知名度もある。子供たちは本気で入賞を目指して参加する。初参加の子もいれば、何回か参加している子もいる。このオリンピックは、タタールスタンの前教育相エンゲル・ファッタホフ氏の時代に始まり、広まった。考案者は、その時代に副大臣を務めていたイルダル・ムハッメトフ氏だ。（ロシア政府の政策により）タタールスタンの学校でタタール語が選択科目に格下げされると、この二人も教育省を辞めさせられた。

Татар теленнән халыкара олимпиадага бар дөньядан кешеләр җыеп, мәртәбәле бүләкләр биреп, телнең дәрәҗәсен күтәрүгә ышаныч зур иде. Аның максаты да шул – татар телен популярлаштыру. Шуңа да бүләкләү тантанасы һәрвакыт зур, затлы залларда узды. Җиңүчеләр дә бүләкне Татарстан президенты кулыннан ала иде. Чара вакытында шәһәр урамнарында олимпиада баруын белдергән, анда катнашучыларны сәламләгән азмы-күпме банерлар эленә иде.

国際タタール語オリンピックに世界中から人を集めて権威ある賞を授与し、タタール語の地位を向上させることへの期待は大きかった。オリンピックの目的はタタール語の普及だ。そのため、授賞式はいつも、大きくて高貴なホールで行われていた。勝者らは賞を、タタールスタン大統領の手から受け取っていた。イベント期間は街の通りに、オリンピックが行われていることを示し、参加者にあいさつするバナーが多かれ少なかれ掛けられていた。

Быел исә ачылыш һәм ябылу тантанасы өчен ни Камал, ни Тинчурин залы да табылмаган, олимпиада да, бәйрәм чаралары да Казанның читендә, Универсиада авылында булды. Татарстан президенты Рөстәм Миңнеханов та бирегә килмәлде, KazanSummit чарасын мөһимрәк дип санады. Аның урынына балалар янына Татарстан Дәүләт шурасы рәисе Фәрит Мөхәммәтшин, Татарстан мәгариф һәм фән министры Рәфис Борһанов, Милли шура рәисе Васил Шәйхразиев килде. Быелгы олимпиаданың бюджеты – 10 млн сум. Бу акчага катнашучыларның юл, яшәү чыгымнары да, бүләкләр алу да керә. Былтыр 400 бала катнашкан булса, быел 500гә якын. Оештыручылар балаларга бай програм әзерләгән, алар татар театрыларында тамаша кылды, күңел ачу чараларында катнашты, олимпиадада катнашучыларга аерым "Мин татарча сөйләшәм!" акциясе дә оештырылды. Кайсы баладан сорама алар барысы да биредә булганга шат булулары белән уртаклашты.

しかし今年の開会式と閉会式は、カマル劇場やティンチュッリン劇場（のような高貴な劇場）では行われず、オリンピックやお祝いイベントなどもカザンの端にあるユニバーシアード村で行われた。ルスタム・ミンニハノフ大統領もここには来なかった。（同時期に行われていた）KazanSummitの方が重要だと考えた。彼の代わりに子供たちの元には、国家評議会のファリット・ムハンメトシン議長、教育科学省のラフィス・ブルハノフ大臣、民族評議会のヴァシル・シャイフラズィエフ議長が来た。今年のオリンピックの予算は1000万ルーブル（約1725万円）だった。この予算には、参加者の旅費や滞在費、賞品購入費も含まれていた。去年は400人の子供たちが参加したが、今年は500人近く参加した。開催者らは子供たちのために充実したプログラムを作成した。彼らはタタールの劇場で劇を観賞し、楽しいイベントに参加し、オリンピック参加者のための「私はタタール語を話します」運動も行われた。どの子どもに聞いても、みな参加できてうれしいと話した。

＜中略＞

ラフィス・ブルハノフ教育相

Мәгариф министры Рәфис Борһанов олимпиаданың мөһимлеген сөйләп, дежур котлаулар белән генә чикләнде. Сәхнәгә чыккан һәр түрә диярлек Татарстанда тел, милләт өчен төрлесе эшләнә, Татарстан бай, матур яши дип әйтергә тырышты, яшәгән урыннарыгызга кайткач сөйләгез дип кыстадылар. Әйтерсең лә, ике ел элек тел тирәсендәге авыр вакыйгалар булмаган, мәктәпләр дә тулы көчкә эшли, татар теле укытучылары да моңа кадәр ничек эшләгән, шулай хезмәтләрен дәвам итә... Бу темага ялгыш кына кагылып та китүче, ишарә буларак та әйтүче табылмады.

閉会式でラフィス・ブルハノフ教育相は、オリンピックの重要性を話すなど、定型的な祝辞を述べるにとどまった。舞台に上がったほぼすべての政治家が、タタールスタンでは言語や民族のために様々な事が行われ、タタールスタンは豊かで美しいと述べることに努めた。故郷に帰ったら（タタールスタンについて）話すよう促した。まるで、2年前にタタール語が選択科目に格下げされた痛ましい出来事がなかったかのように。学校がちゃんと運営され、タタール語教師が今までどおりに働いているかのように。

（訳者注：選択科目への格下げに伴って、多くのタタール語教師がロシア語など別科目の教師になるか、転職せざるを得なかった）

Җиңүчеләргә бүләкләр тапшыру өчен чыккан Милли шура рәисе Васил Шәйхразиев, кәефе күтәренке булса да, ярым йокымсырап утырган залны әле болай, әле тегеләй сәлам биреп, алкышларга өндәп уята алмады. Залдагылар бик авырсынып кына җавап кайтырды.

賞の授与のため壇上に上がったヴァシル・シャイフラズィエフ民族評議会議長の気持ちは昂っていたものの、半分眠ったような会場の人たちを、あいさつしたり拍手を促したりして目覚めさせることはできなかった。会場の人たちは（彼の呼び掛けに）あまり応えなかった。

＜中略＞

Залны исә җырчы Фирдүс Тямаев уятты. Ул ике җыр башкарганда балалар аңа кушылып җырлады. “Без татар теленнән оялмыйча татар булып яшик, бөтен җирдә татарча сөйләшик”, диде җырчы.

会場の人たちを目覚めさせたのは歌手のフィルドゥス・チャマエフ氏だった。彼が二つの曲を歌っているとき、子供たちは彼に合わせて歌った。「僕たちはタタール語を恥ずかしがらず、タタール人として生きよう、どこでもタタール語で話そう」と彼は呼び掛けた。

ファリット・ムハンメトシン議長

Татарстан Дәүләт шурасы рәисе Фәрит Мөхәммәтшин исә үзенең татар телен ничек өйрәнү тәҗрибәсе белән уртаклашты. Парламент рәисенең киләчәккә карашы оптмистик, аның фикеренчә, татарларның саны да, теле дә киләчәктә үсеш кичерәк.

ファリット・ムハンメトシン国家評議会議長は、自身がタタール語をどう学んだかを話した。彼は未来を楽観視しており、彼によるとタタール人の人口もタタール語も、今後は成長するという。

＜中略＞

Быел гран-прины өч кеше яулады: Британиядән япон егете Чихиро Тагучи, Башкортостанның Тумазы районыннан Тимур Суфиянов һәм Татарстанның Чирмешән районыннан Лилия Гатина. Азатлык һәрберсе белән аралашты һәм киләчәкләрен татар теле белән бәйләргә телиләрме дип кызыксынды.

今年はグランプリを三人が受賞した。イギリスから参加した日本人チヒロさん、バシコルトスタンのティムールさん、タタールスタンのリリヤさんだ。我々は彼らに、自分の将来をタタール語と結び付けたいかどうかなどを尋ねた。

＜中略＞

チヒロさん

Чихиро Тагучи Татарстанда, Казанда татарча сөйләшүчеләр аз, татар дәүләт теле урынына инглиз, урыс телендәге язулар күбрәк дип сөйләде.

チヒロさんは、タタールスタンやカザンでタタール語を話す人が少ないこと、国家語のタタール語よりも英語やロシア語の表記が多いことを話した。

"Олимпиадада катнашучылар арасында миннән дә яхшырак белүче татарлар бар иде. Миңа гран-при бирүләре сюрприз булды. Узган ел катнаштым, бер ел эчендә телемне шомартырга тырыштым. Олимпиадада татар тарихы, ТАССР турында сораулар булды, мин бик аз беләм бу хакта. Юто да, Мидзуки да Япониядә татар-япон проектларын ясыйлар, миңа да бу кызык. Мәсәлән, мин япон-татар сүзлеген эшләп бетерәсем килә.

「オリンピック参加者の中で私よりもできるタタール人がいました。（なので）私にグランプリが贈られたことは驚きでした。私は去年も参加し、一年間で上達に努めました。オリンピックではタタール人の歴史、タタール自治ソビエト社会主義共和国についての問題が出ました。私はこれらについてほとんど知りません。（以前オリンピックで優勝した日本人の）ユウトさんもミズキさんも、日本でタタールと日本に関する活動をしています、私にもこれは面白いです。例えば、私は日本語・タタール語辞書を作り終えたいです。」

Татарстанда татар теленә игътибар итәргә тырышалар, әмма тагын да ныграк кирәк. Әйе, олимпиада турындагы татар телендә язылган хатыма урысча җавап бирделәр, әмма бу бер ялгышлык кына булды дип саныйм, минем белән бик тиз элемәтәгә керделәр. Гафу үтенделәр, тиз аңлаштык. Казан урамнарында урысча күп сөйләшәләр, язуларга караганда да урыс, инглиз теле өстенлек итә. Татар телендә булса, дөресрәк булыр иде. Бу телне өйрәнгәндә дә файдалы, аннары бу дәүләт теле булгач, бар җирдә дә булырга тиеш”, дип фикерләре белән уртаклашты Чихиро.

「タタールスタンではタタール語への配慮が感じられますが、もっと必要です。確かに、（以前）オリンピックについて私がタタール語で質問を書いたメールにロシア語で返信が来ました。しかしこれはちょっとしたミスだと思います。（その後関係者が）すぐ私に連絡を取って謝り、私たちはすぐに和解しました。カザンの通りではほとんどロシア語が話されていて、表記を見るとロシア語、英語が多いです。タタール語でも書かれるべきでしょう。（そうなれば）タタール語を学ぶのにも役に立ちます。また、（タタール語は）国家語なのだから、全ての場所に書かれなければなりません」と、チヒロさんは自身の考えを述べた。

訳者：boltwatts

原文：https://www.azatliq.org/a/29903494.html